Na zôczątkù bëło Słowò. Logos to je materiał z jaczégò wszëtkò pòwstôwô. Òd niegò sã zaczinô. A téż kùńczi. Bez niegò nic bë sã nie stało, co sã stało. Słowò twòrzi swiat. A më twòrzimë słowò. Abò jegò ùtwórczi lot zatrzëmiwómë.
Jô sã przódë lubił chwalëc, że jô dlô Facebooka robiã, le tak pò prôwdze më jesmë bùtnowi wëkònywôcz. Czej jô skùńcził 20 lat, to bëło szesc lat nazôt, tej mie wzãlë do robòtë. Kôrta multispòrt, kôrta do dochtora, szkòlenia, mòżlëwòsc daleczny robòtë. Czegò człowiek ùrodzony w 1998 rokù mòże wicy chcec? Pioter Monastérsczi, administratór — to bùszno brzëmi, czej sã wié, że nié ò administratora stronczi z memama jidze. Ò nôzwëstkò nie pëtôjta. Mòja mëma je Naczk, tatë, miéwcë ti pòznaczi familie jô nie znajã, móm prosto pòlsczé nôzwëstkò i rzôdczé włosë pò nim erbòwóné.
Mòja robòta przez ne czile lat pòlégała na pòmôganim algòritmóm w nikwienim niechcónëch zamkłosców z “naszi”, jak jem bùszno gôdôł, platfòrmë. Nié, nie trôfiała do mòjëch òczów dzecnô pòrnografiô, egzekùcje jislamsczich ekstremistów, czë zmùżdżoné cała òfiarów wëpôdków — te òbrazë bëłë werifikòwóné przez robòtników z Filipinów i czile jinëch krajów, jaczé w ten spòsób cygną dali tradicjã bëcô kòloniama dwigającyma czãżôr robòtë, chtërny biôłi człowiek sã brzëdzy. Jô do òbtaksowaniô dostôwôł wpisë ze słowama, jaczé system kwalifikùje jakno nacjonalistné, hòmòfòbiczné i na jinszi métel wëklucziwającé. Żebë Të wiedzôł, co człowiek mòże drëdżémù człowiekòwi w słowach zrobic! Co sã mëszli ò cëzyńcach, ò Żëdach, ò seksualnëch miészëznach! To téż dô diskriminowóné karna, jaczé przez słabszi PR nie dostałë żódnëch algòritmicznëch pòmòców. Jeżlë chtos òbrazy jaką môłą etniczną grëpã, tej to, czë dostnie bana zanôlégô òd tegò chto mô diżur, czë so dobrze zjôdł, je wëpòczãti, czë gò białka doma nerwés zrobia — òd wszëtczégò.
Czej jô zaczinôł robòtã w najim biórze (przed pandemią pò prôwdze nawet tak rozwiniãté w sécë firmë wiele czasu robiłë na placu) bëło wiôldżé òżëwienié. Amerikańsczi senatór Ted Cruz piekł na wiôldżim ògniu Marka Zuckerberga za, jak cwierdzëlë, nieùtcëwé dobiéranié zamkłosców, jaczé miało miec cësk na efektë prezydencczégò welowaniô. Wódca spòlëznowégò jimperium sã jikôł i wëkrącywôł òd òdpòwiedzeniô na pëtanié, czë na jegò platfòrmie kòżdi mô tak samò wôżny głos. Google mùszôł sã w tim czasu tłómaczëc, czemù w bënowi kòrespòndencje robòtników bëłë wskôzë, cobë nie wëswietliwac zamkłosców z Benã Shapiro i Denisã Pragerã, chtërny wedle nich są “nazyscë”. Jo, òrtodoksyjny żëdze gôdający, że to dô blós dwie płce wpisywają sã w definicjã nazyzmù! Tak je wedle tëch, co decydëją ò tim, co mô bëc na ekranie widoczné. Ekipa Trumpa chca równak zrobic òrnung sądową stegną. Czile lat pózni jô zaczął rozmiec, że cyfrowi gigańcë ni mają co sã bòjec sądów. Do dzeleniô sã jinfòrmacjama pòdchôdają òbiektiwno — to znaczi twòrzącë òbiektiwné regle blokòwaniô lëchich zamkłosców. To znaczi, że ni mómë cëskù na pòlitikã? Kò dze! Czësto procëmno — mòżemë scwierdzëc, jaczé słowa òbrôżają i narażiwają kògòs na wëkluczenié, a chtërne są leno pòjużną ekspresją, do jaczi kòżdi bë miôł miec prawò.
Mòjã partnérkã Kseniã jô móm pòznóné na wrëjarsczim pòrtalu. To co mie zachãcëło do òdpisaniô (òna sã òdezwa pierszô) to ji nôtërny wëzdrzatk. Kruz jasnobruné włosë, kléd w kwiatë, słomkòwi czôpk. Czej na pierszim pòtkanim jô rzekł, że na ji òdjimkù felëje leno ùsmiéwkù, tej sã òkôzało, że jô jã przedmiotowò pòtraktowôł. Pò prôwdze, jô nie pòmëszlôł. Dzeùs niekònieczno chce sã ùsmiechac leno cobë chłopòwi bëło miło. Pózni sã òkôzało, że ji nôtërny stil sã wëapartniwô w ji towarzëstwie — jesz z rok nazôd to mógł w jinternece pòtkac na to słowò “alternatiwka”. Dzysô algòritmë nie przepùszcziwają tegò słowa. Mòji kòledzë i kòleżanczi nie dostôwają gò nawet do werifikacje — aùtomat wié, że tak ni mòże gadac. Ksenia dosc letkò sã nerwòwa i nie lëda wchôdaniô na ji teren. Jô brôł pòprôwkã, że brała na to medikameńtë, a przë tim to bëła wrażlëwô, kòchónô òsoba. Nôstrój baro ji sã ùprawił pò rozbicym rządu i przedterminowim welowanim w 2021 rokù. Centrum pòdzëlëło sã władzą z lewicą, a roscącé pòpiarcé dlô pòstulatów LGBT, zelonëch i chcącëch sã rozliczëc z historią, Kòscołã ë patriarchatã pòkazywało, że zmianë mómë ju w gôrscë. Baro pòmògłë zmianë w prawie cyfrowëch gigańtów, jaczé nie pòzwòliwałë gadac prakticzno ò niżódnëch prawicowëch cnotach — familie, tradicje, religie, nawet z dbanim ò zdrowié mùszôł òpasowac. Jô pamiãtóm, jak pòd kùńc gromicznika 2022 robiło sã cepło i jesma sedzała nad rzéką w parkù, w placu, dze zacza sã nasza łączba w realu.
—Terô w kraju bãdze kù reszce pò lëdzkù — gôdała, a jô ji nie pòznôwôł.
—Fejn je czëc, że nié leno narzékôsz. — jem rzekł —To znaczi, że wszëtkò jidze w dobrą stronã.
—Partnérsczé związczi mdą jesz latos, do żeńbë téż przińdze.
—A propos żeńbë — jem zmienił témã, na co òd raza Kesnia òderwa zdrok òd płiwającégò przed nama w wòdze czôrnégò lëstka — jô mëszlã, że jak ju mdą partnérsczé związczi legalné, tej ma mòżema skùńczëc ten swój małżeńsczi bòjkòt?
—Nié, ma sã òżenima dopiérze, czej nicht w tim kraju nie mdze tegò prawa wëzbëti — wëbùchła, a jô nie wiedzôł, czë jã przepraszac, czë retac przed napadã.
Pózni szkalowa i ùżëła jaczégòs słowa, chtërno mô òkreszliwac lëdzy, co kòrzëstają z prawów bez mëszleniô ò tëch, co tëch prawów ni mają. Në, jô so ni mògã przëbôczëc, ale to dô taczé nowé słowò na to.
Słowò to je mòc kreacje. To, że gôdómë ò pôlenim aùtołów, òkrôdanim krómów, abò marszu z transpareńtama ni mô znaczeniô. Wôżné, czë rzeczemë “pòrëch”, czë “protest”, “niezgara”, czë “spòlëznowi górz”, “atak”, czë “òbrona”, “kat”, czë “òfiara”.
Czedës mie sã w robòce dostało taczim słowã. Algòritmë łapią wszelejaczé symbòle totalitarnëch systemów, nade wszëtkò ùznôwónëch za prawicowé. Pózni më sprôwdzómë, czë òdjimk to czasã nie je na przëmiôr zamkłosc jaczis historiczny stronczi, dze pisze sã ò wëdarzeniach XX stalata. Jô dostôł do werifikacje òbrôzk, na jaczim chłop trãpie nogą pò swastice pòkazywającë swòjã wrogòsc do nazystowsczégò systemù. To béł òbrôzk na fanpejdżu jaczis prawicowi òrganizacje. Baro dobrze, na pëtanié “ùsënąc?” jô knypsóm òdpòwiesc “nié”. Pózni sã òkôzało, że wedle nowëch sztandardów, wprowadzonëch w 2022 rokù tak cos nie je legalné. Jô ùczuł òd wëszëznów słowò, jaczé je pòzwą ti zbrodnie. Rightwingsplaining. To takô nieùdónô przeróbka słowa mansplaining, le tikającô sã nié chłopów klarëjącëch cos białkóm, a prawicowców klarëjącëch co to je nazyzm. Je wiedzec, lewô strona pòliticznégò szpektrum mòże ò tim gadac i to kritikòwac, ale prawô, jakô òdpòwiôdô za całé zło ùszłégò stalata ni mô do tegò prawa. Jeżlë za to chtos jima rzecze, że òni są nazyscë, tej téż ni mògą sã tłómaczëc, bò to je téż rightwingsplaining. Jô zaczinôł widzec jakąs niesymetricznosc, ale téż i ni ma mòwë ò symetrie w òdniesenim do krziwdów jaczé jedny drëdżim robią. Tedë téż to nierówné traktowanié je pòtrzébné. Spòlëznowi ùbëtk to cos, co je w rãkach gigańtów. Kò te sã stałë fòrum wëmianë mëslów, ale téż emòcjów.
Ti Òdpëzglony to béł kańdidat na nôbarżi òbsmióną rzecz w jinternece zarô pò hawajsczi pizzë. Òd czedë w néce je cenzura, òd tedë téż pòjôwiają sã ji procëmnicë. Nôprzód żałosné próbë stwòrzeniô alternatiwë dlô Facebooka, pózni biôtka z blokòwanim nieprawòmëslnëch zamkłosców, kù reszce jinternetowi ascetizm — òdcãcé sã òd propagańdowëch tekstów. Jô widzôł niedoskònałoscë systemù wëklucziwaniô niejednëch głosów, le widzącë hasła “òdpëzglonëch” jô wiedzôł, że lepi je pòpiérac dzélowé ògreńczenié wòlnoscë słowa. Kò przódë lëdze ni mielë tëli mòżlëwòsców do wëpòwiôdaniô sã, tej téż kraje Zôpadu mògłë so na całowną wòlnosc pòzwòlëc. Dzysô, czej kòżdi gôdô pùblëczno non stop, chtos mùszi trzëmac wachtã.
Czedës jesma bëła z Ksenią na jaczim szpëtôklu. Përznã kriticzi dzysészi kùlturë narzucony przez patriarchat, pòstulatë wikszich rozrodczich prawów dlô białków pòlóné jaczim jintelektualnym, pòstmòdernistnym zósã ë scenama, w jaczich sã miészô miłosc z krëwią, niedowinnosc z brzëdkòscą, ale nad tim pòkazywô sã jakôs takô brutalnô dosłownosc i dosłownô brutalnosc. To, co mie zdzywiło i w czim jô sã z partnérką nie zgòdzył, to bëło nastawienié dzysészi kùlturë na bëcé òfiarą.
—Kò wszëtkò jidze w dobrą stronã, naszi dejowi procëmnicë są w òdwroce — jô klarowôł.
—Të nie rozmiejesz. Më mùszimë wëprzéc jich przez biôtkã. W całi historie są ùstëgòwóny i ùstëgùjący. Ti drëdżi są złi, tej më mùszimë wiedno bëc ti pierszi.
—Le to nie zanôlégô òd najégò nastawieniô, na jaczim etapie më jesmë. Fakt je taczi, że kònzerwatizm sã copie.
—Faktë są taczé, jak je nasz jãzëk nazwie — rzekła i jô skùńcził gadac. Jô nie chcôł sã sztridowac. I tak pò prôwdze nie szło ò to, że jô mëszlôł jinaczi. Ma bë sã mògła pòsztridowac prawie ò to, że jô wiém, ò czim òna gôdô, i zgôdzóm sã z tim, le sã nie zgôdzóm na to.
Jiną razą jô sã z nią nie zgòdzył, czej òna kritikòwa Jordana Petersona. Cwierdzëła, że nen, jak to rzekła “guru jincelów” i transfòb to je jedna z przëczënów rozwiju alt rightu na Zôpadze.
—Mùszisz równak przëznac, że òn baro ùtemperowôł skrajną prawicã gôdającë młodim chłopóm ò òdpòwiedzalnoscë, sprzątanim gwôsny jizbë i słëchanim procëmnika, bò “òn mòże wiedzec cos, czegò jô nie wiém”.
—Filozoficzné pierdolenié — òdpòwiedza.
—Ale to je prôwda, wôrt je słëchac drëdżi stronë. I to słëchanié dzejô procëm radikalizacje.
—Słëchanié naju jo. Ale më ni mòżemë jich słëchac, bò tim samim dôwómë plac na zaléwanié swiata bruną farwą.
Na argùmeńt bruny farwë jô ju nick nie òdpòwiedzôł.
Pòsobné welowanié przëszło przed terminã. Procëmlewica chùtkò sã òdrodzëła, chòc ju nié pòd pòstacją stôrëch, zgrónëch i nielëdónëch gãbów. Dobëlë Òdpëzglony. Straszëlë nima, że òni mògą dobëc proceńt, co pòzwòli jima pòmale sztrukturë bùdowac. Straszëlë że mòże i próg przeskòczą, że 8 proceńt dostną. Òni zgarnãlë 20 proceńt, a legalnô (to znaczi jich pòzdrzatk w jinternece je legalny) prawica wespół z nima mògła ju rząd twòrzëc. Nicht nie wiedzôł jak to je mòżlëwé. Kò w jinternece sã z nich smielë, że to rekònsztrukcyjné karno, że barbarzińcowie, në i mùsz dodac — nazyscë i fasziscë. Jich partiô sama w se bëła niezgódnô ze Sztandardama Spòlëznë, tej czësto jich nie bëło w reklamach. Dze bëło jich pòpiarcé? To bëlë lëdze, jaczi widzącë roscącą cenzurã òdpëzglëlë sã ze sécë ë zaczãlë rejs pò mòrzu realnégò swiata. Ni mògącë wërazëc sebie na blogach (przez przezérôczkã jich stronë bëłë traktowóné jistno jak te z dzecną pòrnografią i tak samò chùtkò ùsuwóné), wëdôwelë swòje papiórowé gazétë. We wikszim dzélu taczé projechtë ùpôdałë, tak jak òglowò ùpôdô papiórowé gazétnictwò. Do tegò mòżna bëło szkalowac, że ti “radikałowie” nie dosc, że wierzą w jistnienié leno dwùch płców to jesz planétã produkcją papióru niszczą. Placã, jaczi so nalezlë na promòcjã bëłë kòscołë. Nawet jak nie bëlë wierzący tej ùznôwelë tã jinstitucjã za môl, dze wòlnô dba mòże sã niesc. Mielë téż swòjã jinterpretacjã Biblie i religijnëch nôkazów daleką òd katolëcczi nôùczi, ale ksãżóm to nie robiło — bëlë rôd, że mògą bëc prowadnikama tëch lëdzy. Pò latach traceniô pòpiarcô sã òkazywô, że ti Òdpëzglony sami przëchôdają do nich. To kapłanów ceszëło. Kòżdi wiedzôł, że jaczis tam “òdpëzglony—fest czidniony” jistnieją, le nicht nie traktowôł tegò jak realny mòcë. Czej przék sondażóm Òdpëzglony zwënégòwelë, cos w lëdzach pãkło. Pòliticznô klasa nie wierzëła w to, co sã dzeje. Na pòrtalach sã rozpisywelë ò tim, że gwës rezultatë elekcje bëłë zafalszowóné. Radiowé stacje gòscëłë ekspertów, jaczi òstrzégelë, że demòkracjô i prawa miészëznów sã kùńczą. Spòrtowcowie pòd kòszulkama mielë zéwiszcza, co wespiérają ùstëgòwónëch. Pòliticë wrzeszczëlë, że trzeba bòjkòtowac Sejm. Czej sã chcało òd tegò òdpòcząc tej mógł na stronach z wiadłama przeńc na kategòria Lifestyle ë pòczëtac ò tim, co zrobic, czej sã òdechcało seksu przez òstatné wëdarzenia, abò jaczé aktiwnoscë pòmògą nama przeńc depresjã, jaką ti ùczałi wgadiwelë terô òdbiércóm tëch wiadłów. “Jeżlë chtos ni mô terô depresje, to znaczi, że czësto nienawidzy miészëznów” — grzëmiałë artikle. Nick równak nie zmieniwało faktu, że òdbiérców nëch medialnëch kòmùnikatów bëło corôzka mni, lëdze sã òdpëzgliwelë z jinternetu, jaczi przestôł bëc placã frijny wëmianë zdaniów.
Jak so radzą jinfòrmacyjny pùstelnicë dalek òd móbilków i kòmpùtrów? Òprócz efemericznëch gazétków ni mają za baro wëbiéru. Gôdają, że òd timczasowëch aktualnosców wòlą wieczné prôwdë. Czëtają Bibliã, filozoficzné traktatë, to dô grëpë gãslarzów ë jinëch drujidów, co gôdają, że wiédzã czerpią z nôtërë. Chòdzą pò lasach, spiéwają, kùrzą zelëskò i filozofùją. Jeden wiôldżi barch, jaczi równak pòkazywô, że człowiek brëkùje co wicy, jak notérka ò wczorajszi katastrofie. Chce miec òdpòwiesc na szerszé i głãbszé pëtania. I chce miec gwësnosc, że mòże wierzëc swòjim òczóm, a jak mòże wierzëc tima, co dërch wëmiszlają nowé słowa i òbrôżają nima tëch, co sã dzyrżą mëszlëc jinaczi?
Jô na zôczątkù tëch przemianów béł złi. Òdpëzglony pòdsztrichiwają, że nie są hòmòfòbòwie ë òglowò ni mają niezgarë do nikògò. Jich romans z prawicą òddaliwô równak w czasu legalizacjã hòmòżeńbów. A pòkądka òni tegò nie mdą mielë, ma z Ksenią téż do ùrzãdu cywilnégò stanu nie pùdzema. Në i z pilëjącégò pòrządkù facebookòwégò szandarë jô sã zmienił w cenzora, jaczi zabiérô nôgłãbszé wòlnoscë. W mòjim strzodowiszczu jô równak Òdpëzglonëch nie znôł. Kò më bëlë ti tolerancyjny i piãkny. Pòliticzno òni sã jesz nie rozsedzëlë, żebë sã za naju wząc, ale niejedny w robòce mielë strach ò przińdnosc. Zôs przińdze misgendering i jiné aktë niezgarë — tegò mielë téż pò prôwdze strach.
—Witôjtaż drësze i drëszczi! — jô sã przëwitôł wchôdającë do bióra. Ùzdrzôł jem Kamila, jaczi colemało w pòniedzôłczi robi z chëczë.
—A të co? — jem spitôł —Wczora nie zabalowôł? Niemòżlëwé, jak na człowieka z Dolmierza.
—Jô nie jem z Dolmierza — rzekł czësto bez emòcjów.
—Kò të mie gôdôł, że të sã tam wëchòwôł…
—Jô jem z Bòjana, wëchòwóny w blëzniôkù.
—To chto mie gôdôł, że të jes z…
—Òn sóm — rzekła Mija, jakô nie òdriwa zdrokù òd kòmpùtra — Ale òn je z Bòjana.
Czej pò pół gòdzënie jô szedł so kawã zrobic, Mija wëskòczëła za mną i w kùchnie rzekła:
—Kamil mô czãżkò, wszëtcë gôdają, zresztą të téż, że ti z Dolmierza fest piją. I jemù je z tim lëchò, tej òn czëje, że je z Bòjana.
—Në dobra, mòżemë ùdawac, że òn je z Bòjana. — jem rzekł kąsk przeprôszającym za mòje nielusé szpòrtë tonã.
—Nié ùdawac, le scwierdzëc ten fakt. Fakt pòchôdaniô z jaczégòs placu je dosc płinny, to je całé szpektrum. Kò jak të béł môłi, tej të wëjéżdżôł w rozmajité place i mòże òne cebie barzi ùsztôłtowałë jak twòje domôcé miasto. Tej czemù të bë ni miôł bëc z tamtëch placów barżi jak z twòji môlëznë? A mòże nawet të dzes ni môsz bëté, le mëslë ò tim placu miałë na cebie cësk.
—Dobra, mòżemë sã ùgadac, że òn je z Bòjana. Ale òn je z Dolmierza, tak midzë nama — jem mërgnął szpòrtowno òkã — nie darwóma nikòmù gadac, to mdze nasza miodnô krëjamnota.
—Pierdol sã z tim swòjim mislocalizatingã! — Mija splënãła na mie i wëszła. Ji reakcjô na mòje wëfùlowóné tolerancją scwierdzenié faktu dała mie do mëszleniô. Dëcht jak fakt, że Mija òd ùrodzeniô mô pënkã…
Jô zaczął sã dzelëc wątplëwòscama z Ksenią. Jô gôdôł, że realny swiat nie zanôlégô òd naszi percepcje, òna leno mô cësk na to, jak më ten swiat pòlepsziwómë. Że mòże kògòs ùważac równoczasno sã z nim nie zgôdzającë, mòżemë sã trzëmac òbiektiwny prôwdë, ale nie traktowac ji jakno pòle do wëklucziwaniô. Z Kseniny òdpòwiescë na mòje wątplëwòscë wëszłë czekawé rzeczë. Òkôzało sã, że niedôwno na Pòliticzny Kritice chtos napisôł, że “òbiektiwnô prôwda” to je pòchwôt, jaczim biôłi człowiek gwôłcy pòtómków niewòlników, jaczi cerpią przez patriarchat. I falliczné sztôłtë kòscelnëch wieżów mają bëc “òbiektiwno” nôwëższé, żebë racjonalizowac kùlturã gwôłtu. Jakòs tak. Tima słowama zerwała ze mną.
Tidzéń pózni mie wëwalëlë. Atmòsféra bëła napiãtô òd czasu jak jem skrziwdzył swòjima słowama Kamila z Bòjana, ùrodzonégò w Dolmierzu. W swiece mòjëch kòlegów i kòleżanków ni ma placu dlô taczich faszistów jak jô.
Jô sã czuł winowati, chòc nie cwierdzył, że móm zrobioné cos przék sobie. Barżi czuł jem, że trzeba robic przék sobie, cobë ùtrzëmac pòzycjã w karnie. Bez karna jô jakbë nie béł sobą, abò… mùszôł sebie òdkrëc. Tegò samégò se, co jem przed nim ùcékôł. Jô wzął aùtoł i pòjachôł przed se. Z Gdinie na òbkrãżnicã, tej na Kòscérznã, a tej òdbił na Serakòjce. Z mòją òrientacją i znajemnoscą nëch stronów jô czësto nie wiedzôł, dze jô zjachôł, le wszedł do składu przë drodze. Tam za tómbachã stała brutka, jakô pò òbsłużenim białczi przed piãcdzesątką pludrowała z nią. Ji cenczi głos bédowôł nônowszi numer gazétczi “Òdpëzgloné Serakòjce”, klijeńtka ji gôda, jak to jinternét to je dokôz diôbła i że cenzura jak w PRL, bò tak ksądz gôdôł. Młodô na to, że jak le wléze na Facebooka to sã smieją, że wrzucô òbrôzczi z Jezësã, ale sama bëła zablokòwónô nawet nie wié za co. Wiele taczich òbùrzonëch to lëdze, jaczi żëczëlë smiercë “Kebabóm”, abò ùprzëstãpniwelë krziwdzącé szpòrtë ò transseksualistach. Z tegò, co gôdała młodô, òna leno napisa, że ji rozmówcka to je białka, a nié, jak sama mëszli “chłop” i bãdze sã za niã mòdlëła. Baro wiele lëdzy zgłôszô zagwësnienié ò mòdlëwie jakno “mòwã niezgarë”. Tu pewno tôklã béł misgendering, a nié “hate prayer”. Miała na se òbcësłé dżinsë i szeroką, bruną bluzã, z jaką pewno sã przëwitała pò gòrącym lece w ten póznoséwnikòwi dzéń. Farwòwóné na czôrno włosë mia rozpùszczoné, a ji cenczim lëpóm procëmstôwiałë sã grëbé ramczi w wiôldżich, jak na tak drobną skarń òkùlôrach. To, co jã parłãczëło z Miją, to ji przekònanié, że żëje w nieżëcznym swiece. Mija równak widza zagróżbã w patriarchace przejôwiającym sã nawet w grafikach na pakétach frisztëkpłôtków, a ten dzéwczëc béł przekònóny, że lewica i LGBT ni mają nick jinégò do robòtë, jak zniszczëc Katolëcczi Kòscół. Jedno je równak różniło. Mija narzéka na wszëtkò i swòjã frustracjã zakriwała pseùdojintelektualnym jãzëkã. A tu dzeùs ùsmióny szczerze do białczi w latach swòji matczi prôwdzëwie sã jiscy ò przińdnosc, ale równoczasno nie pòzwòliwô temù jiscënkòwi trëc mëslów sobie a drëdżim. Mòże taczi są ti Òdpëzglony? Czej przëszedł czas na mie, jô pòdeszedł z bąbelnapitkã i wëcygôł kôrtã do płaceniô.
—Jô móm nôdzejã, że terminal zaskòczi — rzekła cenczim głosã. Jô chcôł z nią pòbëc. Nie szło ò wëwiôd, dowiedzenié sã czegò ò Òdpëzglonëch. Barżi ò pòbëcé z tima, co są wòlny òd negò czegòsc, co mie zniszczëło żëcé w krótczim czasu, a trëło je całą mòjã krótką ùstnosc. Jô chcôł namiknąc tim wiesołim ùbëtkã lejącym sã z ji snôżich òczów.
—Co to za parfùmë? — jem spitôł, bò jô nick lepszégò nie wëmëslëł, a mie baro zanôlégało, żebë dac so czas na pòszëkanié szansë.
—Dze? — zdrza za sobą na pòlëcã z warama.
—Nié, te jaczima të pôchniesz…
—Jô jem kònsultańtka w taczi firmie, pò gòdzënach sprzedôwóm. Jô bë mògła ce sprzedac dlô brutczi, czë tam białczi.
Ha! Mija bë pògardzëła tima pôchama, tak samò jak tą prekariacką praktiką nabijaniô kasë wiôldżim kòncernóm i zarôbianim pségò dëtka na sprzedôwanim parfùmów. A jesz do tegò to je dlô białków robòta, tej białczi bierzą grosze, czej jich chłopi mają stałé robòtë! Tim barżi mie sã widza ta pôcha, za jaką pewno sã płacy nawet nié piąti dzél tegò, co mòje kòleżanczi z ùszłi robòtë.
—A chłopsczé môsz? Mòże sã ùgôdóma rôz na pòtkanié? A tak jesz jô rzekã, że… jô jem Pioter.
—Martina — rzekła krómòwô. Ma sã wëmieniła numrama telefònu, bò jak sã òkôzało, òna òd dwùch niedzelów ni mô Facebooka, a jô ze zrozmiałëch przëczënów nie chcã tam zazérac.
Baro dobrze sã złożëło, że Martina téż nie planowa całégò wieczora spãdzëc na wąchanim produktów firmë z jaką wespółrobi. Miała jiné planë. Jô pamiãtóm repòrtôż w jaczim gôdelë, że Òdpëzglonëch pòpiérają białczi wëchòwóné przez despòticznëch òjców i ni mają nic do rzekniãcô ani nie są w sztãdze pòdjimnąc niżódny jinicjatiwë. Martina timczasã sama zabédowa pizzã. Na westrzódkù pòla, ale krótkò wsë pòwstałë w 90—tëch latach dwa wiôldżé bùdinczi, jaczé bëłë zagòspòdarzoné na rozmajité krómë i jiné pùnktë pòtrzébné wiesczi spòlëznie. Òd półtora dekadë mòże tu téż dostac pizzã. Gwës jakbë jô spitôł ò òliwã do ni, tej bë rzeklë, że taczégò zósu nie znają, ale bédëją majonezowi, meksykańsczi i czosnikòwi. Pòznóné w krómie dzéwczã zagwësniwało równak, że tu jidze dobrze zjesc.
—Mie nôbarżi lubi hawajskô — rzekła nie zdôwającë so sprawë z wôdżi wërzekłëch słowów. Jô sã przëzdrzôł ji anielsczim, ùsmiónym pùzóm. Òna nie widzała memów, dze sã smieją z hawajsczi pizzë! Nie czëła tekstów ò tim, że to bë sã miało zdelegalizowac, ni mia widzoné òbrôzka ze szkeletã, jaczi na pùstëni mógł zjesc pizzã z ananasã, abò z głodu ùmrzéc! Jé hawajską! I to nié z jironią. Ani z pòtrzébë kòntestowaniô ùtrwalonëch stereòtipów. Òna jé hawajską, bò lubi szmakã ananasa w słonym òtoczenim. Szmakô ji miodny brzôd z biksë. Przijemno je grëzc mitką wiéchrzëznã pòdgrzóną przez roztopiony sér pòd nią.
—Co pòdac? — rzekła kelnérka, chiba ju drëdżi rôz, ale dopiérze do mie doszło.
—Dwie hawajsczé — jô rzekł.
Mòże w tim całim òdpëzglenim ò to jidze nié mni jak ò biôtkã ò wòlnosc słowa? Wek z ananasofòbią!
Nôbarżi jô lubiã w swòjim żëcym to, że sã z nią nie zgôdzóm. Ale ani òna nie je sfrustrowónô i nie ùderziwô w wësoczé tonë, ani jô nie chcã zmieniwac na mòc ji pòzdrzatkù. Jakùż mie taczi normalnoscë felowało! Jô sã ùgôdôł z Martiną, że do jinternetu mdã zazérôł rôz na dwa dnie, reno. Pò tidzeniu jô sã dowiedzôł czekawëch rzeczów. Corôzka wicy lëdzy z mòji branżë òdchôdô. Ale téż z mediów, fùndacjów… Òni są nawielniony tegò mùru, jaczi je midzë widoczną prôwdą, a słowama, jaczé bùdëją alternatiwną prôwdã. Òdpëzglony dobiwają pòpiarcé zabiérającë jã prawicë, lewica przestôwô cos znaczëc, bò jak sã òkazywô, jich wszechbëtnosc to bëła jiluzjô. Wiedno wicy lëdzy gôdô, że sztandardë w jinternece ni mògą wëklucziwac i, że trzeba je zrefòrmòwac. Je wiedzec — z ùchòwanim ògreńczeniów, jaczé chronią przed diskriminacją. Prosto gôdającë — słowa ni mògą renic, ale ni mògą téż wëdżibac prôwdë. Lewicowé media wëmëszlëłë ju na to słowò “hate gate” — z jich perspektiwë kòżdi, chto gôdô miodné słówka ò wòlnoscë słowa, chce tak pò prôwdze òdemknąc brómã do bruny niezgarë i zabijac wszëtczich niezgódnëch z faszistowską wizją państwa. Tej to co jô zrobił to je wedle nich hate gate. Fejn. Pierszi rôz je tak, że ani tegò nowégò słówka nie przëjimóm, ani nawet sã nie bòjã, że chtos stwòrził w swòji głowie mój òbrôz przë pòmòcë tegò pòchwôtu. Mie to prosto nie robi. Jô terô sedzã z Martiną na pòmòstkù przë jezorze z wëłączonyma móbilkama. Jô jã òbjimóm, bò nawet czôrnô bluza nie chroni przed jesénnym zëmnã pòdkrąconym przez wiater òd wòdë. Je cëdowno. Zarô jedzema na pizzã.
Adóm Hébel
Biersztuba 